Η μείωση της ανάγνωσης μεταξύ των παιδιών του γυμνασίου και του λυκείου έχει γίνει αντικείμενο εκτενούς μελέτης, καθώς οι συνέπειές της επηρεάζουν την ακαδημαϊκή και κοινωνική τους ανάπτυξη. Σύμφωνα με το National Endowment for the Arts, το ποσοστό των εφήβων που διαβάζουν λογοτεχνία έχει μειωθεί από 60% το 1984 σε μόλις 29% το 2014. Αυτό προκαλεί ανησυχία σχετικά με τις ικανότητες των νέων στην κατανόηση και την κριτική σκέψη.
Αιτίες της Μείωσης της Ανάγνωσης
Η τεχνολογία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση της ανάγνωσης. Σύμφωνα με έρευνες της Common Sense Media, οι έφηβοι περνούν κατά μέσο όρο 7,5 ώρες την ημέρα σε ψηφιακές συσκευές, με το 52% αυτού του χρόνου να αφιερώνεται σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η προτίμηση για γρήγορη κατανάλωση περιεχομένου έχει περιορίσει τη διάθεση για μακροχρόνια ανάγνωση βιβλίων.
Η πληροφοριακή υπερφόρτωση που προέρχεται από την πρόσβαση σε αμέτρητες πηγές πληροφοριών στο διαδίκτυο επηρεάζει επίσης τη δυνατότητα των μαθητών να εστιάζουν σε πιο εκτενή κείμενα. Μια μελέτη της Pew Research έδειξε ότι το 76% των εφήβων δηλώνει ότι νιώθει υπερφορτωμένο από τις πληροφορίες που δέχεται καθημερινά. Οι μαθητές συχνά προτιμούν την επιφανειακή κατανόηση αντί της σε βάθος ανάλυσης, γεγονός που επηρεάζει τη λογοτεχνική τους εκπαίδευση.
Ακόμη, οι εκπαιδευτικές μέθοδοι έχουν αλλάξει, με έμφαση στα τυποποιημένα τεστ και τις εξετάσεις. Σύμφωνα με έρευνα του Educational Testing Service, το 61% των μαθητών δηλώνει ότι η προετοιμασία για εξετάσεις μειώνει τον χρόνο που αφιερώνουν στην ανάγνωση λογοτεχνίας. Ενδεικτικά, το 45% των μαθητών στην Αμερική δεν διαβάζει καθόλου βιβλία για ευχαρίστηση.
Συνέπειες της Μείωσης της Ανάγνωσης
Οι συνέπειες της μείωσης της ανάγνωσης είναι σοβαρές και πολυδιάστατες. Έρευνα της National Assessment of Educational Progress (NAEP) το 2020 έδειξε ότι μόνο το 34% των 8χρονων μαθητών διαβάζουν σε επίπεδο επάρκειας, με ποσοστά που είναι ακόμη χαμηλότερα για μαθητές από κοινωνικά και οικονομικά ευάλωτες ομάδες. Αυτή η μείωση έχει άμεσες επιπτώσεις στην ακαδημαϊκή απόδοση, με τους αναγνώστες να πετυχαίνουν 20% καλύτερες βαθμολογίες σε εξετάσεις γλώσσας και λογοτεχνίας.
Η κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη επηρεάζεται επίσης. Στη μελέτη του Kids & Family Reading Report, το 60% των γονέων ανησυχεί ότι τα παιδιά τους δεν αναπτύσσουν την ικανότητα ενσυναίσθησης, η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με την ανάγνωση λογοτεχνικών έργων. Η έλλειψη έκθεσης σε διαφορετικές προοπτικές μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμένη κατανόηση των κοινωνικών σχέσεων και των πολιτισμικών διαφορών.
Τρόποι Αντιμετώπισης
Η αναβάθμιση της φιλαναγνωσίας απαιτεί τη συντονισμένη δράση γονέων και εκπαιδευτικών. Σύμφωνα με την International Literacy Association, η οικογενειακή ανάγνωση μπορεί να βελτιώσει τις αναγνωστικές συνήθειες. Οι γονείς που διαβάζουν μαζί με τα παιδιά τους αυξάνουν την πιθανότητα να αναπτύξουν θετική στάση απέναντι στην ανάγνωση κατά 40%.
Στα σχολεία, η εφαρμογή προγραμμάτων που προάγουν τη φιλαναγνωσία είναι κρίσιμη. Δημιουργία λέσχων ανάγνωσης και διοργάνωση εκδηλώσεων που συνδυάζουν τη λογοτεχνία με άλλες τέχνες μπορεί να ενθαρρύνει τους μαθητές. Έρευνες δείχνουν ότι οι μαθητές που συμμετέχουν σε τέτοιες δραστηριότητες είναι 50% πιο πιθανό να αναπτύξουν ενδιαφέρον για την ανάγνωση.
Η μείωση της ψηφιακής χρήσης είναι επίσης αναγκαία. Η εκπαίδευση των νέων για τη σημασία του ισορροπημένου χρόνου οθόνης και της ανάγνωσης μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία υγιών σχέσεων με την ανάγνωση. Στη Νορβηγία, προγράμματα που ενθαρρύνουν τη μείωση του χρόνου σε οθόνες έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά, με 70% των συμμετεχόντων να δηλώνουν βελτίωση στην ανάγνωσή τους.
Η μείωση της ανάγνωσης στα παιδιά του γυμνασίου και του λυκείου είναι ένα πολυδιάστατο φαινόμενο που απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες από γονείς, εκπαιδευτικούς και την κοινωνία συνολικά. Η αποκατάσταση της σχέσης των νέων με την ανάγνωση είναι κρίσιμη για την ακαδημαϊκή και προσωπική τους ανάπτυξη, και απαιτεί συλλογική δράση και καινοτόμες προσεγγίσεις.
Καθηγητής φυσικής, απόφοιτος Αριστοτελείου Πανεπιστημίου με μεταπτυχιακό στη Διδακτική των Φυσικών Επιστημών και ιδιοκτήτης φροντιστηρίων μέσης εκπαίδευσης.
